Ertu femínisti?

Pistill fluttur á NFS föstudaginn 10. febrúar:

Ert þú femínisti? Ég spyr vegna þess að ég hef mikið verið að velta fyrir mér hversu lengi við ætlum að sætta okkur við að búa í samfélagi kynjamisréttis. Ég furða mig oft á því hvers vegna við sem samfélag sættum okkur við launamun kynjanna, yfirráð karla í stjórnmálum og atvinnulífi, klámvæðingu, útlits- og æskudýrkun, kynbundið ofbeldi og allar aðrar birtingamyndir kynjamisréttis. Viljum við ekki jafnrétti í raun?

Kannski ertu meðal þeirra sem trúa því að við þurfum ekki að grípa til aðgerða vegna þess að jafnrétti komi með ungu kynslóðinni. Ef svo er þá hryggir mig að tilkynna þér að sú von er tálsýn ein. Nýleg rannsókn hefur leitt í ljós að ungt fólk er íhaldssamara þegar kemur að jafnréttismálum en þau sem eldri eru. Kannski er ástæðan sú að við ölum kynslóð eftir kynslóð upp í þeirri trú að þetta sé nú allt að koma – jafnrétti verði örugglega komið á þegar þau verða fullorðin. Svo vaxa börnin úr grasi, fara út á vinnumarkaðinn, eignast maka og börn – og þá – allt í einu - reka þau sig á. Allt í einu situr konan uppi með meirihluta húsverkanna og ábyrgð á barnauppeldi. Allt í einu fer hún að finna fyrir misrétti á vinnumarkaði á eigin skinni og þá uppgötvar hún að loforðið um jafnrétti var bara tálsýn. Þetta er ekki allt að koma. Því miður. Það er ekkert sem bendir til þess að jafnrétti bíði okkar handan við hornið. Þvert á móti er fullt af vísbendingum þess efnis að jafnrétti komi ekki með næstu kynslóð, ekki heldur þeirri þarnæstu eða þar-þarnæstu.

Og hver er ástæðan? Ég ætla að halda því fram að ástæðan sé skortur á vilja og röng forgangsröðun. Jafnréttismál eru ekki ofarlega á baugi hjá stjórnvöldum, á vinnumarkaði, í skólum eða á heimilum landsins. Vissulega er verið að gera margt gott en þegar á heildina er litið þá vinnum við enn harðari höndum að því að viðhalda kynjamisrétti heldur en að draga úr því. Við til dæmis ríghöldum í fornar staðalímyndir um hlutverk kynjanna. Ungir karlmenn fásinnast yfir jafnréttisbaráttunni og segjast ekki vilja vera dæmdir fyrir syndir forfeðranna. Gott og vel – það er skiljanlegt. En af hverju þá að halda í gömlu karlmennskuímyndina? Ímynd sem byggir á yfirráðum karla yfir konum, ímynd sem er oft á tíðum ofbeldistengd og gerir ráð fyrir að karlmenn þurfi að vinna myrkranna á milli og vanrækja fjölskyldu sína og tilfinningar? Þetta finnst mér vera mótsögn. Ef núlifandi kynslóðir karlmanna vilja ekki endurtaka syndir forfeðranna þá þýðir ekki að segja í sömu setningu að vilja haga sér eins og þeir. Það er ávísun á endurtekningu á syndunum.

Það sama gildir um konurnar. Karlmennsku og kvenleika er oft á tíðum stillt upp sem andstæðupörum. Ef það að vera sterkur er ímynd karlmennskunnar þá er ímynd kvenleikans að vera – tja – veikburða! Ef ímyndi karlmannsins er að vera höfuð fjölskyldunnar og hafa yfirburði yfir konum – þá er ímynd kvenleikans – að vera undirgefin. Ef ímynd karlmennskunnar er að vera leiðtogi – þá er ímynd kvenleikans að vera í hlutverki þess sem fylgir eða í hlutverki klappstýrunnar. Rétt eins og karlmenn þurfa að endurskilgreina karlmennskuna og færa hana í átt til jafnréttis þá þurfa konur að endurskilgreina kvenleikann og hætta að ganga inn í þau undirgefnu hlutverk sem ætlast er til af konum.

Ég er femínisti. Ég hef verið femínsti frá þeim degi sem ég heyrði orðið í fyrsta skipti og fletti því upp í orðabók. Þar sá ég þá útskýringu að femínisti væri manneskja sem vill jafnrétti kynjanna og ég hugsaði – hver vill það ekki? Femínistafélag Íslands skilgreinir femínista sem karl eða konu sem veit að jafnrétti kynjanna hefur ekki verið náð og vill gera eitthvað í því. Og ég spyr aftur. Ert þú femínisti? Vilt þú jafnrétti kynjanna og ertu tilbúinn til að gera eitthvað í því? Af hverju erum við ekki öll femínistar og af hverju finnst sumum orðið femínisti vera neikvætt?
Ég held að ástæðan fyrir því síðarnefnda sé að andstæðingar jafnréttis – þeir sem vilja að karlar sitji við stjórnvölinn – þeir sem vilja að karlar séu höfuð samfélagsins og konurnar séu þægar, hljóðlátar, fáklæddar og sætar – að þessum aðilum hafi tekist að koma neikvæðum stimpli á þau sem beita sér fyrir auknu jafnrétti. Með því að koma neikvæðum stimpli á femínista þá er hægt að koma í veg fyrir að fólk skipi sér í þeirra hóp eða hlusti og þannig er hægt að draga úr árangrinum. Þess vegna sitjum við uppi með kynjamisrétti kynslóð eftir kynslóð svo ekki sér fyrir endann á. Það er ekki nóg að segjast vilja jafnrétti en vilja svo hafa allt eins og það er. Þannig náum við ekki jafnrétti. Til að ná jafnrétti þurfum við breytingar – róttækar breytingar. Við, hin nýjunagjarna þjóð, ættum ekki að óttast breytingar í jafnréttisátt. Kannski ertu femínisti og kannski ekki. Ef ekki þá skora ég á þig að afla þér fræðslu um jafnréttismál og segja bless við óttann um hvað gerist ef við höfnum misréttinu. Þætti þér ekki gaman að geta staðið við gefin loforð um að þetta sé nú allt að koma?